Wspomnienia z pielgrzymki do Ziemi Świętej
Napisał: Antoni Wierzchosławski
Dzień czternasty - 9. XI 92r. (poniedziałek)
Program dnia: Msza św.u ss. Franciszkanek, Muzeum Egipskie, Cytadela - alabastrowy meczet Mahmeda Ali , obiad na statku, stary Kair, Kościół Podwieszony, Muzeum Koptyjskie, bazar Khan-al Khalili.
Po śniadaniu jedziemy do SS. Franciszkanek, gdzie nasi księża koncelebrują Mszę św. Potem idziemy na Plac Al-Tahrir, przy którym znajduje się Muzeum Egipskie. Zbudowane zostało w 1902r w stylu pseudoklasycznym. Zwieńczone jest kopuła. Na frontonie budynku widnieje napis: "Monumenta prioris aevi his sedibus collocavit Abbas Hilmi Princeps". Muzeum ma ponad 100 sal i liczne magazyny. Starożytności egipskie znajdują, się w wielu muzeach świata - w Luwrze, Metropolitan Museum w Nowym Jorku, British Museum, w Muzeum Berlińskim czy Moskwie, ale tylko w Kairze znajduje się pełna ekspozycja sztuki egipskiej. Szczególnie szeroko sa eksponowane zabytki z epoki predynastycznej tj. V - IV - III tysiąclecia p.n.e. Zwiedzanie rozpoczynamy od II - piętra tj. od grobowca i skarbca Tutenchamona. Był on zięciem i następca faraona Amonhatopa IV Echnatona (1358 p.n.e.). Zabity został przez kapłanów i w chwili śmierci liczył 20 lat. W 1922r. angielski archeolog wspólnie z lordem Carnaryonem, finansującym prace archeologoczne w Dolinie Królów, niedaleko Teb, odkryli prawie nietknięty grobowiec z przebogatym wyposażeniem, przedmiotami codziennego użytku i zbytku. Był to jedyny grób w całości odnaleziony i nie obrabowany. W trzynastu salach muzeum wystawione są skarby znalezione w tym niewielkim, skalnym grobowcu: posągi i tron faraona, broń, rydwany bojowe, modele statków, meble, naczynia, skrzynie szkatułki i naczynia na pachnidła. Przedmioty pochodzące z tego grobowca wzbogaciły wiedzę o sztuce i rzemiośle artystycznym z okresu Nowego Królestwa. U wejścia do odkrytej komory grobowej stały dwa hebanowe, bogato rzeźbione posagi Tutenchamona. W komorze znajdowała się pozłacana .drewniana skrzynia - kaplica, a w niej dalsze trzy, mieszczące się jedna w drugiej. Ostatnia mieściła sarkofag z kwarcytu, a w jego wnętrzu drugi o kształcie ludzkiej postaci z berłem w formie haka i bicza. Twarz mumii zakrywała kuta złota maska o rysach faraona. Wszystkie skrzynie - kaplice i dwa sarkofagi przewieziono do muzeum w Kairze a jeden kamienny pozostał w Luksorze. Statuetki faraona przedstawione są raz w Koronie Południowego, innym razem Północnego Egiptu. Można go także oglądać w postaci boga Ozyrysa z berłem w kształcie haka i bicza, albo stojącego na czarnej panterze małego chłopca (mała, polichromowana główka z drewna na podstawie zrobionej z kwiatu lotosu). Z mebli znaleziono trzy pogrzebowe łoża, wsparte na figurach lwów, lub hipopotamów i krów. Są także łóżka, fotele i taborety z nogami w kształcie kaczych główek. Wielką różnorodnością odznaczają się znalezione skrzynie i szkatułki z drzewa cedrowego, inkrustowane kością słoniową lub alabastrowe. Najbardziej interesująca jest polichromowana skrzynka - kuferek z malowidłami przedstawiającymi faraona na polowaniu i scenami batalistycznymi. Bogato rzeźbiony jest drewniany tron, pokryty złotą folią, dekorowany fajansem i kamieniami. Nogi tronu mają kształt lwich głów i łap. Oparcie pokryte jest złotą folią, na której wygrawerowane są postacie króla i królowej. Na parę królewską spływają promienie słońca. Rydwany bojowe są również wspaniale zdobione. Drewniane części pokryte złotą folią i inkrustacja z kości słoniowej, białego kamienia i kolorowych past. Zewnętrzną stronę jednego z rydwanów zdobi ornament z kartuszy Tutenchamona, wzoru roślinnego i spirali. Wewnętrzną zaś zdobi obraz faraona w postaci sfinksa atakującego wrogów, przy czym twarze przedstawiono bardzo ekspresyjnie. Piękna jest drewniana, pozłacana skrzynia kaplica na kanopy czyli wyjęte z ciała organy: serce, wątrobę, nerki, płuca. W grobowcu znajdowało się też kilka modeli drewnianych statków -barek pogrzebowych, ozdobionych kwiatami lotosu oraz jedna alabastrowa z baldachimem. Znalezione alabastrowe naczynia na pachnidła mają wieczka z wyobrażeniem lwa. Inne przedstawiają gniazda, w których wśród jajek siedzi wyklute kaczątko z rozwiniętymi skrzydłami, lub sylwetkę psa wyobrażającą boga Anubisa patrona sztuki balsamowania. Wśród znalezionej w grobowcu broni jest wiele sztyletów, mieczy i dzid. Szczególnie piękny jest sztylet, z rękojeścią i pochwą pokrytymi pięknymi ornamentami oraz inny z żelaza mający złotą pochwę. Jest to rzadkość, gdyż Egipcjanie w tym czasie nie wytapiali żelaza. Biżuterię znaleziona w grobowcu cechuje duży artyzm. Są tu bransolety, pierścienie, naszyjniki czy pektorały noszone na piersi. Piękny jest pektorał z motywem uskrzydlonego skarabeusza lub żuka z przeźroczystego kamienia. Inny pektorał przedstawia Tutenchamona na paradnym rydwanie zaprzężonym w dwa konie, nakryte kapami lśniącymi klejnotami i tratujące Libijczyka. Rzemieślnicy stosowali efektowne połączenie lazurytu, turkusa i krwawnika. W grobowcu znaleziono też 365 figurek robotników wykonujących pracę za faraona, maski kobiet i mężczyzn oraz lusterka, wazy alabastrowe i fajansowe. Męczące było chodzenie po 13 salach, gdzie oprowadzano nas pokazując skarby z grobowca tego faraona, który w historii swego kraju niczym szczególnym się nie odznaczył. Następnie, już indywidualnie zwiedzamy pozostałe ekspozycje, ułożone wg. poszczególnych okresów historycznych Egiptu. Z epoki predynastycznej (V - VI tysiąclecie p.n.e.) - pochodzą przedstawione tu najstarsze kamienne narzędzia, lepione naczynia gliniane, które wykonano bez użycia koła garncarskiego, wazy i czary zdobione malowidłami w kolorze białym i czarnym, wyroby z kości. Z końca IV tysiąclecia (I dynastia) pochodzi słynna paleta króla Narmera. 63cm wysoka, która potwierdza zjednoczenia Górnego i Dolnego Egiptu. Zawieszono ją w szklanym kloszu, co pozwala na oglądanie obu stron. Relief na jednej stronie płyty, wykonanej z szarogłazu, przedstawia króla w Koronie Południowego Egiptu, zabijającego maczugą jeńca z północy. Nad nim bóg Horus w postaci sokoła trzyma sznur z uwiązanym za głowę innym jeńcem. Za królem dostojnik niosący królewskie sandały. Na drugiej stronie palety król Narmer już w koronie podbitego Dolnego Egiptu, ogląda trupy nieprzyjaciół z odciętymi głowami. W dolnej części płyty, król w postaci byka burzy nieprzyjacielską twierdzę, a w środkowej części relief przedstawia dwie pantery ze splecionymi szyjami wężowymi. Z III tysiąclecia (okres Starego Królestwa) pochodzą rzeźby portretowe. Jedną z nich to posąg faraona Chasechema w pozycji siedzącej z niezbyt plastycznie oddanymi rysami twarzy. Druga to posąg faraona Dżesera, którego twarz wyrzeźbiona jest już plastycznie z zarysowanymi kościami policzkowymi i ustami. Drewniane reliefy przedstawiają budowniczego Hesire z przyborami pisarskimi oraz siedzącego przed stołem ofiarnym. Wyraźne są kontury, garbaty nos i wąskie usta. Ze świątyni grobowej Chefrena pochodzi alabastrowy posąg tego faraona siedzącego na tronie. Sokół boga Horusa obejmuje głowę absolutnego władcy. Podobnie monumentalna jest grupa - triada króla Mykerinosa. W środku grupy przedstawiono faraona, a po bokach dwie boginie Hator w pozycji wyprostowanej. Z tego okresu zachowała się też rzeźba metalowa. Jest to posąg faraona Pepi I z miedzianej blachy. Ma on wielkość naturalną. Oglądamy też drewniany posąg dostojnika z dużym brzuchem, grubej szyi i realistycznie wyrzeźbionej twarzy - zwanego "wójtem z Sakkary". Tak nazwali go robotnicy pracujący przy wykopaliskach. Godne uwagi są liczne głowy z białego wapienia odnalezione w Gizie, gdzie były ustawione przy sarkofagu. Noszą nazwę "Głów z Gizy". Posągami polichromowanymi są figury księcia Rahotepa i jego żony Nofrit, wyrażające ducha sztuki tej epoki. Siedzą na wysokich tronach Twarz Rahotepa o migdałowych oczach i delikatnych ustach oraz delikatna twarz Nofrit z oczami z niebieskawego kwarcu, obwiedzionymi czarną linią sprawiają wrażenie, że posągi patrzą na widza. Nofrit ubrana jest w białą szatę i ma naszyjnik z czerwonych, niebiesko-zielonych i granatowych paciorków. Sławne są "gęsi z Medum", które są reliefem, ale równocześnie przez wielu określane malowidłem ściennym. Są to cztery kroczące gęsi z wyciągniętymi szyjami i lśniącymi w słońcu grzbietami. Ze sztuki jubilerskiej tego okresu w muzeum znajduje się przeszło 20 srebrnych, inkrustowanych turkusami bransolet z nieobrabowanego grobowca matki faraona Cheopsa w Gizie. Z okresu Średniego Królestwa (2000 - 1800 przed Chr. ) mamy tu też liczne eksponaty. Jest posąg faraona Mentuhotepa, siedzącego na tronie. Artysta uwydatnił rysy twarzy: wystające kości policzkowe, wypukłości oczu i wystający podbródek charakteryzujące okrucieństwo i bezwzględność władcy. Podobnie 3 metrowy posąg faraona Sezostrisa III, wykuty w czerwonym granicie - poprzez podkreślenie mięśni policzków, ostrego podbródka, głęboko osadzonych oczu z krzaczastymi brwiami oraz prostej linii ust, świadczy o surowym charakterze i silnej woli króla. Jednym z najsłynniejszych posągów tego okresu jest sfinks z Tanis, którego twarz wykazuje podobieństwo z posągiem faraona Amonhatepa II, także znajdującego się w muzeum. Sztuka egipska pokazywała też piękno kobiece. Interesująca jest drobna, drewniana główka nieznanej kobiety w długiej peruce. Jej oczy i brwi inkrustowane są kamieniami i srebrem. Zainteresowanie budzi kamienny relief przedstawiający kobietę w długiej sukni, trzymającej zwierciadło, której ręce, szyję i przeguby rąk zdobią klejnoty. Kobiecie tej, która była królową usługują służebnice. Jedna podaje napój, druga układa włosy. W kilku salach wystawione są różne kompozycje rzeźbiarskie. Rzeźby rodzajowe składają się z wielu polichromowanych figurek drewnianych, przytwierdzonych do deski. Przedstawiają one stada pędzone przez pastuchów, oddziały wojskowe, orkę i młockę, pracownie tkackie, warzelnie piwa, piekarnie, łodzie z wioślarzami. Sztuka Nowego Królestwa (1570 - 1130 p.Ch.) jest tu reprezentowana w najbardziej kompletny sposób. Egipt rozwijał się wtedy szybko. Płynęły daniny z podbitych krajów a na dworze faraonów było dużo cudzoziemców. Artyści tworzyli wtedy wspaniałe dzieła. Z tego okresu pochodzą też przedmioty z grobowca Tutanchamona, które oglądaliśmy. Najwybitniejszym dziełem jest sfinks z żółtego piaskowca przedstawiający królowa Hatszepsut, jedna z nielicznych kobiet, która była faraonem przez wiele lat. Jest to jeden z 200 posagów, które zdobiły świątynię niedaleko Teb, poświęconą jej czci. Królowa wyobrażona jest tu w postaci lwa z subtelna, piękną twarzą kobiety z atrybutami władzy królewskiej nemesem i sztuczną brodą Delikatny owal policzków, zaokrąglony podbródek, migdałowe oczy i maleńkie usta o nabrzmiałych wargach nadające obliczu królowej miękkość, nie odpowiadają groźnemu ciału lwa. Wiele jest posągów następcy tej królowej faraona Tutmesa III: granitowy kolos, sfinks o twarzy króla, statua bazaltowa, posąg z alabastru. Wszystkie przedstawiają te same charakterystyczne rysy twarzy: gruby nos, duże usta, kwadratowy podbródek, które znamionowały twardy charakter tego władcy. Również syn tego faraona Amenhotep II ma piękną statuetkę z zielonego bazaltu, a wnuk Totmes IV przedstawiony jest w grupie rzeźbiarskiej wraz z matką. Sa też posągi dostojników królewskich m.in. posąg burmistrza Teb. Bogato reprezentowana jest sztuka z okresu panowania syna Totmesa IV - Amenhotepa III. Należy ona do najwybitniejszych osiągnięć kultury egipskiej. W atrium muzeum stoi ogromny granitowy posąg tego króla z małżonką. Jest to największa rzeźba wśród eksponatów. Oboje siedzą na tronie. Rzeźba obrazuje ich majestat i postacie sa pełne wyrazu. Inny posąg, przedstawia tego faraona w koronie Dolnego Egiptu z naszyjnikami i bransoletami. Oblicze króla cechuje delikatny owal twarzy, zaostrzony podbródek i zadarty nos. Wiele jest statuetek bogów, reliefów, malowideł i wyrobów rzemiosła artystycznego charakteryzujących się rozmaitością materiału, technik i dekoracji. Jeszcze bogatszą dekoracyjnością i finezją wykazują się dzieła z epoki syna tego faraona Amenhotepa IV -Echnatona. Wśród nich są malowidła zdobiące posadzki w pałacu faraona (kaczki wylatujące z zarośli, rozbrykane cielęta). Najbardziej znany to posąg tego faraona ze świątyni w Karnaku. Przedstawia postać chudą i zgarbioną, z zapadłą piersią, twarzą o wystającym podbródku, dużym nosie i wystającej wardze. W rękach trzyma atrybut władzy hak i bicz. Na głowie nemes. Inna statuetka przedstawia faraona całującego swą małą córeczkę. Jeszcze inna kompozycja przedstawia rodzinę faraona. Echnaton i jego żona Nefretiti siedzą sobie naprzeciw na taboretach. U stop króla stoi starsza córka Meritaton, a dwie inne bawią się na kolanach matki. Artysta wyraził tu miłość i czułość. Relief pochodzący ze świątyni przedstawia Echnatona, Nefentiti i ich córkę wyciągających ręce ku wschodzącemu słońcu. W muzeum jest niewielka statuetka o wys. 33cm z piaskowca, główka królowej Nefretiti. Jest ona mniej znana od sławnej berlińskiej głowy tej z białego wapienia, w granatowej tiarze ozdobionej czarnym pasem. Nie ustępuje jej pięknością, posiada delikatny i uduchowiony wyraz twarzy. Ostatnim przedstawicielem tej dynastii był Tutenchamon, ożeniony z młodszą córką Echnatona. Niczym się nie wyróżnił a znany jest z uwagi na odnalezienie jego grobowca w nienaruszonym stanie. 0 bogactwach tego grobowca była mowa wyżej. Sztukę Okresu Późnego (postimperialnego - 1100 - 332 p.n.e.) reprezentują znalezione w czasie prac wykopaliskowych w delcie Nilu (Tanisie) sarkofagi, maski portretowe, naczynia i biżuteria wydobyte z sześciu grobowców. Sarkofag faraona Psusennesa, wykonany jest z czystego srebra, a/jego powierzchnię pokrywają, motywy dekoracyjne wykonane z niezwykłą starannością. Przedstawiają boginię w postaci sępa, bogów z głową sokoła i o baraniej głowie oraz postać faraona z twarzą o delikatnym nosie i wąskich oczach. Maska faraona wykuta jest w czystym złocie i bogato inkrustowana. Pektorał jest również złoty i inkrustowany. W jego środku znajduje się skarabeusz z kartuszem faraona. W gablotach widzimy piękne alabastrowe naczynia. Są to złote czary, wazy i dzbany pokryte dekoracją oraz złote i srebrne kubki. Szczególnie piękny jest srebrny kubek w kształcie kwiatu niebieskiego lotosu. Sztukę tego okresu reprezentuje też wiele rzeźb portretowych. Granitowa głowa faraona Taharki z XXV dynastii o grubych rysach twarzy, pełnych ustach,szerokim nosie świadczy, że był on innego niż egipskiego pochodzenia. Był on Etiopczykiem. Inne rzeźby, to granitowy portret burmistrza Teb, przedstawiający starszego człowieka o pooranej twarzy oraz alabastrowy posąg siostry faraona etiopskiego, która przedstawiona jest w całej postaci, odziana w długą szatę. Z okresu dynastii saickiej (stolicę kraju przeniesiono do Sais w Dolnym Egipcie) zabytki są reprezentowane bardzo bogato w rzeźbie monumentalnej (portrety władców) i wyrobach plastycznych. Okres hellenistyczno - rzymski (332 - 300r. - dynastia Ptolemeuszy). Kolekcja sztuki z tego okresu jest bardzo różnorodna. Są tu stele, reliefy posągi, statuetki, wyroby z brązu, gliny, szkła, biżuteria, sarkofagi, kartonaże mumii, maski pogrzebowe i portrety fajumskie. Maski pogrzebowe z I - III w. przed Chr. zajmują kilka gablot. Wykonywano je z gliny i piasku, pokrywano gipsem i polichromowano. Miały służyć za siedlisko duszy zmarłego. Portrety fajumskie - znaleziono je w rejonie oazy Fajum-pochodzą z I - III w. po Chr.. Malowane są farbami woskowymi, czasem temperowymi na płótnie lub drewnianych deseczkach. Służyły tym samym celom co maski i wyobrażały rysy twarzy zmarłego. Jest tu też wyrzeźbiony w czarnym granicie posąg pisarza Chora, o twarzy surowej, wystających kościach policzkowych, dużym nosie i kwadratowym podbródku. Zmęczeni zwiedzaniem i hałasem panującym w salach, wychodzimy z muzeum. Robimy pamiątkowe zdjęcia i jedziemy zwiedzać cytadelę i alabastrowy meczet. Budowę cytadeli rozpoczął w 1175r. Saladyn z pochodzenia Kurd syryjski, który w 1171r zdetronizował kalifa z dynastii Fatymidów. Ogłosił się sułtanem, dając początek dynastii Ajjubidów. Jego zasługa jest rozbudowa Kairu. Dokończenia budowy cytadeli, która była trzonem stawianych murów obronnych dokonał brat Saladyna. W ciągu siedmiu wieków służyła jako rezydencja władców Egiptu. Przytłacza ona wysokością murów i baszt. Roztacza się stąd wspaniały widok na Kair. Robimy tu zdjęcia. Muhammad Ali, który wystąpił przeciw sułtanowi i ogłosił się paszą egipskim panował tu od 1805r do 1849r. Starał się przywrócić Egiptowi wielkość i sławę. Wznosił pałace, rozwijał budownictwo. On wzniósł na terenie cytadeli Meczet (1830 - 1848) zwany alabastrowym oraz wspaniały pałac. Meczet jest najsłynniejszą budowlą Kairu, a architekturą zbliżony jest do meczetów Stambułu. Ma on plan kwadratu o boku 41m a pokrywa go kopuła o średnicy 21m i wysokości 52m, którą otaczają cztery półkopuły. Mihrab wykonany z drewna usytuowany we wschodniej części meczetu również pokrywa półkopuła. Dwa minarety mają 84m wysokości. Mury meczetu są 12m wysokie, wyłożone są białym alabastrem. Ponad murem biegną reliefowe ornamenty złocone i malowane. Wnętrze meczetu ozdobione jest ornamentami geometrycznymi i roślinnymi. Nagrobek Muhammada Aliego jest z marmuru. Do meczetu prowadza trzy wejścia: od północy, południa i zachodu. Centralny dziedziniec otoczony jest gankami, których łuki i kolumny są również wykonane z alabastru. Biel alabastru nadaje meczetowi uroczysty charakter. Na środku dziedzińca jest ośmioboczny basen nakryty kopułą alabastrową. Obok meczetu znajduje się wzniesiony również przez tego samego władcę majestatyczny pałac. Składa się on z sali przyjęć, sali sądowej, haremu i wielu pomieszczeń mieszkalnych i użytkowych. Cechuje go przepych dekoracji ale nie zwiedzaliśmy tego obiektu. Po opuszczeniu cytadeli na pobliskim placu dokonujemy zakupu drobnych pamiątek. Ja kupuję korale. Następnie jedziemy nad Nil i spożywamy obiad na statku - restauracji. Po obiedzie jedziemy do starego Kairu - Fustatu, gdzie zwiedzamy kościół koptyjski, muzeum koptyjskie oraz kościół tzw. "zawieszony". Koptowie sa potomkami Egipcjan, wyznającymi chrześcijaństwo. Wyraz kopt pochodzi od arabskiego Al-Kibt a greckiego Ajgyptos. Chrześcijaństwo zaczęło się szerzyć w Egipcie w Iw najprzód wśród elity intelektualnej w Aleksandrii, a później ogarnęło chłopów i niewolników oraz warstwy panujące. Prześladowanie chrześcijan nasiliło się za rządów Dioklecjana. Rok 284 tj. początek panowania Dioklecjana jest przyjęty przez Koptów jaka wyjściowa data ich rachuby czasu. Od czasów Konstantyna zaczęto budować kościoły i klasztory, które prowadziły warsztaty rzemieślnicze i uprawiały ziemię. W IVw egipskie chrześcijaństwo uzależniło się od Bizancjum. Koptowie uznają tylko boską istotę Chrystusa tj. monofizytyzm, w której odrzucają Jego ludzką istotę. Najstarszym zabytkiem kultury koptyjskiej jest kościół św. Sergiusza z VIw. W kościele jest krypta, w której wg. legendy schroniła się Matka Boska z Jezusem i Józefem w czasie ucieczki z Egiptu. Jest ona zalana wodą, gdyż jest położona lOm poniżej obecnego poziomu ulicy. Jest to kościół trzynawowy. Środkowa nawa jest wyższa, dzięki czemu ma górne oświetlenie. Nawy oddzielone są 12 kolumnami o kapitelach korynckich, przy czym 11 jest z białego marmuru i jedna z czerwonego granitu. Pochodzą ze świątyń rzymskich. Wiele przedmiotów z wyposażenia kościoła przeniesiono do Muzeum Koptyjskiego m.in. ambonę z różowego drzewa intarsjowaną hebanem i kością słoniową. W pobliżu znajduje się kościół Marii Panny zwany "Zawieszony". Jego boczne części wzniesiono na bastionach twierdzy rzymskiej, w związku z czym środkowa część sprawia wrażenie jakby zawieszonej między nimi. Kościół ten ucierpiał w czasie prześladowań chrześcijan egipskich. Następnie zwiedzamy Muzeum Koptyjskie, które zostało założone w 1908r, w następnych latach rozbudowane. Zebrano tu zabytki ze starych koptyjskich kościołów i klasztorów. Jest tu ponad 500 eksponatów. Zabytki kamienne są w pomieszczeniach podziemnych Są to kolumny, rzeźby, kapitele kolumn, fryzy, głowice, ołtarze rzeźbione i stele grobowe. W górnej sali są wyroby z metalu, drewna, kości słoniowej, szkła, ceramiki i tkanin. Jest też malarstwo z Fajum oraz dział starych rękopisów. Zabytki pochodzą głownie z okresu IV i Xw. Z drewnianych zabytków uwagę naszą zaabsorbowały szczególnie drzwi przeniesione z kościoła św. Barbary, na których wyrzeźbiony jest Chrystus i apostołowie. Duży dział stanowią wyroby z kości: okładziny mebli, ozdoby ksiąg liturgicznych, agrafy, grzebienie. Są tu też wyroby z brązu: kadzielnice, chrzcielnice, lampy i krzyże. Orginalna jest lampka w kształcie męskiej głowy z puklami wijących się włosów i oczami inkrustowanymi białą postą. Bogata jest też kolekcja tkanin zdobionych wzorami, są tu tuniki z długimi i krótkimi rękawami i bez rękawów, narzuty i zasłony. Tkaniny te cechuje duża różnorodność wzorów. Są to motywy geometryczne i roślinne, owoce, ptaki, kwiaty, zwierzęta, a z późniejszych czasów postacie świętych. Dumą tego muzeum jest zbiór rękopiśmienniczy: modlitewniki, żywoty świętych, najstarsze odpisy Ewangelii i Biblii. Są ilustrowane miniaturowymi rysunkami o bogatych tematach i kolorach. Szczególnie cenna jest apokryficzna ("zakryta" tj. skierowana do wąskiej grupy ludzi) ewangelia św. Tomasza. Oglądaliśmy tutaj też okno z którego można obserwować samemu nie być widzianym. Zabytki te są niezwykle ważne dla badań nad architekturą i sztuką chrześcijańsko - koptyjską w Egipcie. Jeszcze ok. 7% ludności wyznaje tu religię chrześcijańską, działają kościoły i szkoły koptyjskie ale już z językiem arabskim. Po zwiedzeniu Muzeum Koptyjskiego jedziemy na słynny bazar kairski Khan - al - Kahlili, który znajduje się w centrum Starego Miasta. Ulice są tu wiecznie zatłoczone i pełne zgiełku. Domy od ulicy posiadają ślepe mury, co chroni je przed nasłonecznieniem. Na ulicach pełno dostawców owoców i jarzyn z koszami na głowach oraz sprzedawców przygotowujących na małych piecykach skromne posiłki. Słychać porykiwania osłów, stukot kopyt końskich, pokrzykiwania roznosicieli wody i węgla oraz krzyczące dzieci. Ponad tym całym gwarem rozlega się z minaretu głos muezzina, nawołującego do modlitwy. Na ulicach spotykamy stoiska z przeróżnymi artykułami: stosy tac inkrustowanych masą perłową, dywany, szale zwisające z sufitów sklepów Podłogi tych sklepików zastawione są misami, dzbanami i wyplatanymi koszami. Można też kupić tu haftowane pantofle, torby, kufry, torebki, barwne ubiory, naszyjniki z paciorków, miedziane figurki, brosze, bransolety, wisiorki czy kolczyki. Na bazarze jest wiele warsztatów rzemieślniczych. W pracowniach kaletniczych można kupić zdobione poduszki ze skóry. W garncarskich lepią naczynia i figurki a w szklarskich wydmuchują flakony. W warsztatach rzeźbiarskich na poczekaniu zdobią, ornamentami szkatułki i puzderka. Przechodzimy tylko przez dwie ulice tego zgiełkliwego bazaru. Robimy pamiątkowe zdjęcia z ks. Alojzym Czarnotą z Lublina. Wracamy do autokaru i jedziemy do hotelu. Po kolacji idziemy jeszcze na drobne zakupy do okolicznych sklepów, a po powrocie przygotowujemy się do wyjazdu, pakujemy nasze walizki.